Şefkat, insanları acı duyma gibi sıkıntılı zamanlarda bir arada tutan, değerli ve önemli bir duygudur. Şefkatli davranış, birinin acı çektiğinin ve bu acının ciddi olduğunun fark edilmesiyle başlar. Ancak, şefkat, her zaman pozitif bir duygu olarak karşımıza çıkmayabilir ve şefkat yorgunluğu etkisi yaratabilir.
Bazı kaynaklarda eşduyum ve merhamet yorgunluğu olarak da geçen şefkat yorgunluğu fazla empati duygusu ile harekete geçme ve başkasının travmasından etkilenme olarak tanımlanabilir.
Şefkat yorgunluğunun, yardım eden kişilerin empati düzeyine bağlı olarak, travmaya uğramış ya da aşırı stresli olaylar yaşayan bireylerle çalışmanın doğal bir sonucu olarak ortaya çıktığı ifade edilmektedir.
Diğer bir görüş ise hastalarda iyileşme görmeden, acı çeken bireylere uzun bir süre, yüksek seviyede empati ve şefkat göstermenin sonucu olarak ortaya çıktığıdır ve ortaya çıktığında bireyin hayatını çok yönlü bir şekilde etkiler.
Şefkat yorgunluğu duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve yetersizlik ile kendini göstermekle birlikte; travma belirtilerine benzeyen üzüntü, depresyon, geçmişe ait kaygı verici görüntüleri düşünme, kaçınma davranışı ve düşük benlik saygısı gibi belirtiler ile de ortaya çıkabilir.
Aynı zamanda konsantrasyon güçlüğü, huzursuzluk, duygusal çöküntü ve izolasyon gibi eşlik eden belirtiler de vardır. Şefkat yorgunluğu, ruh sağlığı çalışanlarının kişiler arası iletişimi, iş doyumu ve verimliliği gibi kendi hayatlarını kapsayan şeylerin yanısıra; danışanların güvenliği ve etkin hizmet almaları açısından da tehlike yaratabilir.
Bunlara baktığımızda, ruh sağlığı çalışanları için zor bir durum olan şefkat yorgunluğunu önlemek için empati ve şefkat duygusunu kontrol edebilmek önem taşır. Burada da duygulara dair farkındalık etkin rol oynamaktadır.
Duygularını fark edebilen ruh sağlığı çalışanları, karşısındaki kişiye şefkat göstermekle birlikte, işten kalan zamanlarda kendi zihinsel ve fiziksel iyilik halleri için öz-şefkat ile de hareket edebilir. Dolayısıyla, öz-şefkatin şefkat yorgunluğu için önleyici bir faktör olduğu söylenebilir.
Hazırlayan:
Psk.Melis Sağlam
Kaynakça:
Figley, (2002). Figley CR. Compassion fatigue: psychotherapists’ chronic lack of self care. J Clin Psychol, 2002; 58:1433-1441.
Pehlivan, T. ve Güner, P. (2018). Merhamet yorgunluğu: Bilinenler, bilinmeyenler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9(2), 129-134.
