Bellek, hem iyi hem de kötü anıları duygularla birlikte saklayan, içinde ne olduğu bilinmeyen esrarengiz bir kutu gibidir. Amerikalı Filozof ve Psikolog William James, bellek ile ilgili şöyle diyor: “Eğer hatırlamamız gereken her şeyi hatırlayabiliyor olsaydık, en az hiçbir şey hatırlamayanlar kadar sıkıntı çekerdik.” Bazı anılar, biz onları aramasak da bize kendini hatırlatma potansiyeline sahiptir. Dolayısıyla eski bir bilgiyi çağırmak için anahtar kelimeler kullanılıyor, anılar başka anıları çağırıyor olsa da; insanın hatırlama mekanizması çok farklı işliyor ve insanların kişiliği üzerinde büyük etkileri olduğu biliniyor. Tam da bu noktada, duygularla çok ilişkili olan müziğin, belleğin birçok kapısını açan bir anahtar görevi gördüğünü söyleyebiliriz.
Ansızın duyulan bir şarkının kişiyi kolaylıkla yıllar öncesine ve o şarkıya kilitlediği anılara götürmesi gündelik hayatta sık sık yaşanan bir olaydır. Bu durum, müziğin kişinin beyninde geniş bir bölgeyi harekete geçirmesi ile ilgilidir. İnsan, gerek söz konusu şarkıya paralel anıların kaydını yaparken gerekse o melodiyi anahtar olarak kullanıp o anıyı hatırlarken beyninin çeşitli bölgelerini aynı anda kullanır. İnsan, beynin motor bölgesi dediğimiz hareket kontrol merkezinde ritimleri, işitsel bölgede sesleri ve limbik bölgede bunlara dair duyguları işleme koyar. Bu nedenle müzik, öğrenme psikolojisi açısından da çok önemlidir.
Yapılan araştırmalar, özellikle dil öğrenmede müziğin etkili bir destek olduğunu ortaya koyuyor. Dolayısıyla, yeni bir dil öğrenirken bu yeni kelime ve cümleleri bir melodiyle ilişkilendirmek öğrenme sürecini epey kolaylaştıracaktır.
Peki, müzik ve anılar birbirine nasıl bağlanıyor?
Herkesin belleğinde “hatıra tümseği” olarak adlandırılan iyi ya da kötü anılara dair kayıtlar vardır. Kişiyi derinden etkilemiş bu anlara dair hatıraları isteyerek ya da istemeyerek çağırmak hiç zor değildir. İşte, müzik de söz konusu hatıra tümseklerinin mikro versiyonlarının oluşmasına katkı sağlar. Aile veya kişinin hayatındaki önemli insanlarla ilgili anılarının fonunda oluşan müzik, yetişkinlikte o melodiler duyulduğunda çeşitli duygulanımları, anılar zincirini ve davranışsal yönelimleri ortaya çıkarır. Bu nedenle çocukken evde hangi müziğin dinlendiğinin veya örnek alınan ya da çok sevilen kişilerin müzik zevkinin kişinin duyguları, tercihleri üzerindeki etkisi yadsınamaz. Müzik o denli güçlü bir anımsatıcıdır ki; travmatik beyin hasarı mağduru hastalar bile müzik sayesinde otobiyografik anılarına sağlıklı insanlar kadar kolay ulaşabilmektedir. Hatta çoğu zaman melodinin kendisine bile gerek kalmaz. Kişi, şarkıda geçen bir cümleyi melodiden bağımsız olarak duyduğunda da o şarkıya, oradan da o şarkıyla ilişkilendirdiği anılara doğru bir yolculuğa çıkar.
Araştırmalara göre 15 yıldan uzun süredir müzikle profesyonel olarak uğraşanların uzun dönem bellekleri, uğraşmayanlara kıyasla daha çok gelişmiştir. Beyinlerinin karar verme, bellek ve dikkatle ilgili bölümlerindeki aktivite daha hızlıdır. Müziğin hem öğrenme hem de hatırlama süreçlerindeki güçlü etkisi göz önünde bulundurulduğunda, bilişsel yani idrak süreçleriyle ilgili sıkıntı yaşayan bireylerin yaşamında yeni ufuklar açacak bilimsel gelişmeler yakın zamanda ortaya çıkacaktır. Müzik ve bellek arasındaki ilişki daha derinlemesine incelenecektir.
Hazırlayan:
Psk. Melis Sağlam
Kaynakça:
https://www.bbc.com/culture/article/20140417-why-does-music-evoke-memories
Wallace, W. T. (1994). Memory for music: Effect of melody on recall of text. Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 20(6), 1471–1485. https://doi.org/10.1037/0278-7393.20.6.1471
Barrett, F. S., Grimm, K. J., Robins, R. W., Wildschut, T., Sedikides, C., & Janata, P. (2010). Music-evoked nostalgia: Affect, memory, and personality. Emotion, 10(3), 390–403. https://doi.org/10.1037/a0019006
