Yaşlandıkça sağlığı ve esenliği en üst düzeye çıkarmak özellikle ruh sağlığı çalışanları için çokça çalışılan bir konudur. 2015 ile 2050 arasında, 60 yaş üstü dünya nüfusunun oranı yüzde 12'den yüzde 22'ye neredeyse iki katına çıkacak. Peki yaş aldıkça iyilik halinin yani prososyal davranışların arttığını söyleyebilir miyiz?
Prososyal davranışlar başkalarına yardım eden eylemler olarak ifade edilir ve yaşam boyunca sağlık, esenlik için hayati öneme sahiptir. Yardım ettiğimiz insanlar üzerindeki etkisinin yanı sıra, bu davranışlar sosyal ilişkileri güçlendirir ve sağlıklı yaşlanmanın temel faktörleri olan zihinsel ve fiziksel sağlığı iyileştirir. Bu nedenle, başkalarına yardım etme isteğimizin yaşla birlikte değişip değişmediğini anlamak önemlidir.
Başkalarına yardım etme yollarımızın çoğu çaba gerektirir: örneğin, durumu olmayan ailelere yemek dağıtmakta gönüllü olmak veya birinin evini taşımasına yardım etmek gibi.
Tipik olarak, insanlar, özellikle diğer kişi için ödül yüksekse veya gereken çaba düşükse, bazen yardım etmeye istekli olsalar da, kendileri için çalışmak için başkalarından daha motive olurlar. Bununla birlikte, yaşlı yetişkinleri (55-84 yaş arası) daha genç yetişkinlerle (18-36 yaş arası) karşılaştırdığımızda, çarpıcı bir şekilde yaşlı insanların, genç katılımcılara göre başkalarına yardım etmek için fiziksel çaba sarf etmeye nispeten daha istekli olduklarını gördük.
Yardım etmenin bir diğer önemli yönü, eylemlerimizin başkalarını nasıl etkilediğini öğrenmektir. Yararlı eylemleri tekrar edersek, bu, diğer kişi için olumlu sonuçlara değer verdiğimizi ve davranışın "pekiştirdiğini" gösterir. Tıpkı çaba sarf etmek gibi, insanlar genellikle kendileri için en iyisini öğrenirler, ancak başkaları için ödülleri en üst düzeye çıkarmayı da öğrenirler.
Öğrenme yetenekleri yaşla birlikte azaldığından, öğrenme özellikle yaşlanmayla ilgilidir. Araştırmalar, kendi kendine öğrenme yeteneğindeki yaşa bağlı bu düşüşü doğruladı. İlginç bir şekilde, öğrenmek başka bir kişiye fayda sağladığında, yaşlılar da öğrenmede gençler kadar başarılıydı. Gençlerin aksine, yaşlı yetişkinler kendilerine kıyasla başkaları için ne kadar iyi öğrendikleri konusunda farklılık göstermedi; öğrenmelerinde daha toplum yanlısıydılar.
Başkaları için öğrenme ve çaba sarf etme üzerine yapılan deneyler, yaşlı yetişkinlerin daha toplum yanlısı olduğunu gösteriyor. Diğer araştırmalar ayrıca, yaşlıların hayır kurumlarına daha fazla bağışta bulunduğunu, hayır kurumları için para kazanma konusunda daha motive olduklarını ve gençlerden daha yardımsever olduklarını da ortaya koydu. Yaşlı yetişkinlerde artan prososyal davranış, sosyal, bilişsel ve biyolojik açıklamalarla açıklanmıştır ve birden fazla faktörün rol oynaması muhtemeldir. Örneğin, Sosyo-duygusal Seçicilik Teorisi, azalan zaman ufkunun, önceliği sosyal ve duygusal faydaları olan hedeflere kaydırdığını ve bunlara olumlu sosyal davranışlar yoluyla ulaşılabileceğini öne sürüyor. Yaşlı maymunların, sosyal olmayan ödüllere olan ilginin azalmasına rağmen, diğer maymunlara yüksek düzeyde ilgi gösterdiğine dair kanıtlar, diğer türlerle paylaştığımız biyolojik değişikliklerin, sosyal davranışlardaki yaşa bağlı değişiklikleri de açıklayabileceğini gösteriyor.
Psk. Berfin Gurbet Mutlu
Kaynakça:
Eisenberg, N. (2006). Prosocial behavior.
Batson, C. D., & Powell, A. A. (2003). Altruism and prosocial behavior.
Twenge, J. M., Baumeister, R. F., DeWall, C. N., Ciarocco, N. J., & Bartels, J. M. (2007). Social exclusion decreases prosocial behavior. Journal of personality and social psychology, 92(1), 56.
