İnsanlar genellikle başlarına ileride neler geleceğini merak ederler veya kendi karakter özelliklerini astrolojiden takip etme ihtiyacı duyarlar. Ve çoğu zaman falların ve astroloji tahminlerinin doğru çıktığını söylerler. Peki sahiden astroloji ve fallar gerçek olabilir mi? Tabi ki de hayır. Bu durum, insanların herkes için geçerli olabilecek kadar geniş ve belirsiz ifadeleri kendilerine özel görmelerinden kaynaklanıyor. Bu psikolojik fenomen ‘’Barnum Etkisi’’ olarak adlandırılıyor.
Barnum etkisi, burçlar ve falcılık gibi paranormal inançları ve uygulamaları kabul etmeye yönelik davranışsal duyarlılığımızın altında yatan mekanizmaları açıklamada kritik öneme sahiptir. Yapılan araştırmalara göre, ABD nüfusunun %50'den fazlası gazetelerdeki burç açıklamalarına inanıyor. İster burçlara ister fallara inanmak olsun, hepimiz hayatımızın bir noktasında bu etkiye kapılma eğilimindeyiz.
Barnum fenomeninde kullanılan ifadeler belirsizdir ve herkes için kapsayıcıdır ancak bir şekilde bireyler onları okuduğunda spesifik görmektedir. Ayrıca bu ifadeler, çoğunluk için geçerli olduğu için oldukça kabul görmektedir. Yani bizim için özel olduklarını düşünsek de aslında ne dediklerini incelerseniz herkes için uygun olabileceğini görebiliyoruz.
Örneğin; “Henüz lehinize çevirmediğiniz büyük miktarda kullanılmayan kapasiteniz var. Beklediğiniz bir şey kısa süre içinde gerçekleşecek ve kendinizi daha güvende hissedeceksiniz. Etrafında gözlerini açmanı ve onları bulmanı bekleyen çok insan var. Görevlerinizde kendinizi eleştirel olarak analiz ediyorsunuz. Adalet sizin için temel bir değerdir…” gibi geniş ifadelerin herkes için uygun olabileceğini söylemek mümkündür. Dolayısıyla insanlar gerçekten falların ve burçların onları tanımladıkları düşünürler.
Aynı zamanda günümüz teknoloji çağında bu fenomenin oldukça fazla kullanıldığını görüyoruz. Spotify ve Netflix gibi sosyal medya platformları da konu, kullanıcılarının deneyimini yönetmeye geldiğinde bu etkiden yararlanıyor. Bu platformlar, bilgileri kullanıcıları için kişiselleştirir ve onlara görmek istedikleri şekilde sunar. Başka bir deyişle, içeriklerini kullanıcıları için kişiselleştirirler.
Örneğin, hem Spotify hem de Netflix, ana sayfalarında "Sizin İçin Önerilenler" bölümüne sahiptir. Bu platformların her ikisi de kullanıcının önceki tercihlerine göre otomatik içerik oluşturur. Ancak, size özel içeriğin daha özelleştirilmiş bir şekilde sunulduğunu gördüğümüzde, otomatik olarak bunların özenle seçildiğine inanmaya itiliriz. O zaman elbette platformlarına göre tavsiyeleri, dinlememiz ve izlememiz daha olasıdır.
Hazırlayan:
Psk. Berfin Gurbet Mutlu
Kaynakça
https://neurofied.com/barnum-effect-the-reason-why-we-believe-our-horoscopes/
Fichten, C. S., & Sunerton, B. (1983). Popular horoscopes and the “Barnum effect”. The Journal of Psychology, 114(1), 123-134.
Logue, M. B., Sher, K. J., & Frensch, P. A. (1992). Purported characteristics of adult children of alcoholics: A possible" Barnum effect.". Professional Psychology: Research and Practice, 23(3), 226.
Johnson, J. T., Cain, L. M., Falke, T. L., Hayman, J., & Perillo, E. (1985). The"Barnum effect" revisited: Cognitive and motivate the acceptance of personality descriptions. Journal of Personality and Social Psychology, 49(5), 1378.
