Ünlü film repliklerini yanlış alıntılamaktan, hiç yaşanmamış olayları hatırlamaya kadar insan hafızası mükemmel olmaktan uzaktır. Mandela etkisi, popüler ancak çok tartışılan bir yanlış bellek türüdür.
Mandela etkisi; bir kişinin veya bir grubun yanlış hafızaya sahip olmasıdır.
Fiona Broome bu terimi 2009 yılında bir web sitesi açarak keşfetti. Site eski Güney Afrika Devlet Başkanı Nelson Mandela'nın 1980'lerde hapishanede ölmesiyle ilgili anıları içeriyordu. Ama sorun şu ki Nelson Mandela hapishaneden çıktıktan sonra ölmüştü ve işin garip tarafı insanların büyük bir yüzdesi bu uluslararası büyük ölümün, hapishanede olduğunu hatırlıyordu.
Peki Neden Yanlış Hatırlıyoruz?
Sahte anılar (false memory) terimi bu kavramı açıklıyor. Bazı anılar, gerçek olmayan detaylar içeriyor. Sahte anılar fikri bazı insanlar için rahatsızlığa neden olsa da hafıza hataları oldukça yaygındır. Bellek; görüntüleri, olayları ve ifadeleri en saf biçimleriyle nesnel olarak katalog yapan bir kamera gibi çalışmaz. Duygular ve kişisel önyargılar, anıları etkileyebilir. Mandela etkisinin temeli kuantum fiziğinden kaynaklanır ve olayların tek bir zaman çizelgesinden ziyade alternatif gerçekliklerin veya evrenlerin yer aldığı, zaman çizelgemizle karıştığı fikriyle ilgilidir.
Teorik olarak; biz bu farklı gerçeklikler arasında geçiş yaparken zaman çizelgesi değiştiğinden , bu durum insan gruplarının aynı anılara sahip olmasına neden olur. Konfabulasyon yaşayan hastaların bu durumu daha fazla tecrübe ettikleri görülmüştür. Konfabulasyon, beyninizin anılarınızda eksik olan boşlukları daha anlamlı hale getirmek için doldurmasını içerir. Bu yalan söylemek değil daha çok, hiç olmamış detayları hatırlamaktır. Konfabulasyon yaşla birlikte artma eğilimindedir.
Mandela etkisinin etkilerini görebilmek için bir deney tasarlandı. Deneyde insanlara zebra, fil, yılan, balina, maymun isimleri söylendi. Daha sonra ‘’Bu sayılan hayvanlardan hangisi daha cezbedici?’’ diye bir soru yönlendirildi ve insanların önemli bir yüzdesi ‘’Aslan.’’ cevabını verdi. Aslan, bu kelimelerin arasında yoktu ama insanlar olduğunu iddia ettiler.
Mandela etkisiyle insanların anıları eksik, yanlış veya çarpıtılmış hatırlarlar. Gerçekleşmemiş olayları detaylandırarak anlatırlar. Bazıları Mandela etkisinin alternatif gerçekliklerin kanıtı olduğuna inanırken, diğerleri bunu insan hafızasının yanılabilme ihtimaline bağlıyor.
Mandela etkisi, iş başındaki bir tür paralel evrenden ziyade insan hafızasının yanılabilme ihtimali ile açıklandığına yönelik makul kanıtlara rağmen yoğun bir şekilde tartışılmaya devam ediyor.
-Sizce Mickey Mouse’un tulumunun askıları var mıydı? Çoğu insan var diye hatırlasa da aslında yok.
-Pikaçu’nun kuyruğunda siyah bir kısım var mıydı? Yine var diye hatırlasak da aslında yoktu.
-Volkswagen’in logosunda 2 V harfi arasında bir çizgi vardır. Ama insanlar genelde bu çizgiyi hatırlamazlar.
Psk. Berfin Gurbet MUTLU
