Daha önce sınavdan düşük alacağınızı düşündüğünüzde gerçekten kötü geçtiği oldu mu? Eğer olduysa şunu söylemeliyiz ki düşünceleriniz bu durumun gerçekleşmesinde yardımcı olmuş. Kendi kendini gerçekleştiren kehanet; bir kişinin bilmeden, bir tahmininin gerçekleşmesine neden olmasıdır. Düşüncelerimiz sandığımızdan daha fazla hayatımızı etkiliyor.
Başka bir deyişle; bir kişi, olay veya konu hakkındaki bir beklenti, o konuya yönelik davranışlarımızı etkileyebilir ve bu da beklentinin gerçekleşmesine neden olabilir.
Örneğin; bir lise voleybol antrenörü, dokuzuncu sınıf öğrencilerinin daha az yetenekli olmasını bekler. Bu nedenle onları çok az oyuna sokar. Onları oyuna koyduğunda ise öğrenciler iyi oynayamazlar ve böylece antrenörün beklentisini karşılarlar.
Kendi kendini gerçekleştiren kehaneti dairesel bir model olarak düşünebilirsiniz. Başkalarına karşı eylemlerimiz onların biz hakkındaki inançlarını etkiler, bu etki onların bize karşı eylemlerini belirler ve bu durum kendimizle ilgili inançlarımızı güçlendirir. Sonuç olarak başkalarına karşı davranışlarımız bu döngüden etkilenir ve bizi döngünün başlangıcına geri getirir. Bu model, dokuzuncu sınıf voleybolcular örneğinde olduğu gibi olumsuz olabilir, ancak olumlu da olabilir. Davranışlarımız da istediğimiz şeyleri elde etme olasılığımızı, kendimize zarar veren faaliyetlerde bulunma sıklığımızı ve doğru kararlar verme yeteneğimizi etkileyebilir.
Kendini gerçekleştiren kehanetler o kadar yaygındır ki edebiyatta, filmlerde ve diğer popüler medyada önemli bir role sahiptirler. Oidipus'un Yunan efsanesi, kendi kendini gerçekleştiren bir kehanetin en bilinen örneklerinden biridir. Oğlu Oidipus'un onu öldüreceği konusunda uyarıldıktan sonra, Laius çocuğu ölüme terk etti. Oidipus koruyucu ebeveynler tarafından büyütüldü ve o da büyüdüğünde babasını öldüreceği ve annesiyle evleneceği konusunda uyarıldı. Bu kehanetin gerçekleşmesinden korkan Oidipus, koruyucu ailesini terk etti ve şehre girdi. Orada bir yabancıyla (babasıyla) savaştı ve yabancının dul eşi olan yani biyolojik annesiyle evlendi.
Kendini gerçekleştiren kehanet yalnızca olumsuz değil olumlu da yansıtılabilir. Örneğin, bir sınıftaki öğrencileri çalışkanlar ve tembeller olarak ayırmışlardı. Ama çalışkan öğrencilere tembel grubuna alındığını, tembel öğrencilere de çalışkan grubuna ait olduklarını söylediler. Aradan 5 ay geçtikten sonra temel yeterlilik testi yapıldı ve sonuçlar bir hayli şaşırtıcıydı. Gerçekte tembel olan öğrencilerin gerçekte çalışkan olan öğrencilerden daha yüksek puan aldığı görüldü. Ne olduğumuzdan çok neye inandığımız davranışlarımızı daha çok etkiliyor.
Hazırlayan:
Psk. Berfin Gurbet MUTLU
